Britaniya siyasi qeyri-müəyyənlik şəraitində səs verir

Paylaşılma tarixi: May 06, 2015 5:52:54 PM

Cümə axşamı günü saat 21:00-də (GMT) Britaniyada səsvermə məntəqələri bağlanacaq. Seçkinin nəticələri kimin hökümət quracağı və yaxın beş ildə ölkəni idarə edəcəyi sualına cavab verməlidir.Amma bu dəfə hansı partiyanın qalib gələcəyini və hətta ən çox səs qazanan partiya liderinin Baş nazir ola biləcəyini əvvəlcədən proqnozlaşdırmaq olduqca çətindir.

Britaniyada seçki praktikası

Seçicilər ürəkləri yatan partiyaya səs verir, daha çox səs toplamış partiya - adətən bu, ən böyük iki partiyadan, Leyboristlər və ya Mühafizəkarlar partiyasından biri olur - qalib elan edilir, həmin partiyanın lideri isə Baş nazir vəzifəsinə keçir.

II Dünya Müharibəsindən sonrakı dövrdə, demək olar kı, Britaniyada seçkilər belə də keçib.

2010-cu il seçkilərində vəziyyət dramatik şəkildə dəyişib.

İcmalar palatasında səs çoxluğuna nail olmasına baxmayaraq, Mühafizəkarlar partiyası höküməti formalaşdırmağa hüquq verən mütləq çoxluq, yəni 323 səs yığa bilməmişdi.

Nəticədə, son onilliklərdə ilk dəfə olaraq Mühafizəkarlar partiyası Liberal Demokratlar partiyası ilə koalisiya yaratmağa məcbur olmuşdu.

Avropada koalisiya hökümətləri nadir hal olmasa da, Britaniya üçün bu istisna hal sayılır.

Lakin həmin istisna indi normaya çevrilə bilər.

Bu vəziyyət həm siyasətçiləri, həm də seçiciləri əlavə stressə salır.

Koalisiya hökümətləri qanunların təsdiqdən keçirilməsi üçün əlavə razılaşmaların aparılması, güzəştlərə gedilməsi ilə fərqlənir.

Misal üçün Mühafizəkarlar/Liberal-Demokratlar koalisiya hökümətində sonuncular seçicilərinə universitetlərdə pullu təhsili ləğv edəcəklərini söz versələr də, məhz bu məsələdə tərəfdaş partiyaya güzəştə getdilər, nəticədə isə onlara səs verənlərin tənqid atəşinə məruz qalıblar.

Yeni oyunçular

Bu dəfəki seçkilərin daha bir fərqli cəhəti əvvəlllər diqqəti çəkməyən partiyaların siyası səhnədə çəkilərinin xeyli artması ilə bağlıdır.

Şotlandiyada millətçilik ab-havasının güclənməsi də bu dəfəki seçkilərə xas olan bir yenilikdir.

Britaniya tərkibində olsa da, Şotlandiyanın milli höküməti və milli parlamenti var, Şotlandiyanın tam müstəqillik əldə etməsinə səy göstərən partiyası da var - Şotland Millətçi Partiyası (SNP).

Keçən il Şotlandiyanın müstəqillik referendumunda SNP məqsədinə nail ola bilməsə də, ötən müddət ərzində bu partiyanın populyarlığı artıb.

Əsas siyasi partiyalar Şotlandiyanın ölkə tərkibindən çıxmasının əleyhinə olmuşdular, lakin indi həmin mövqeyin acısını çəkə bilərlər.

Rəy sorğularına əsasən, Britaniya parlamentində Şotlandiyaya ayrılan 59 yerdən 49-u SNP qazana bilər, bu isə o deməkdir ki, SNP İcmalar Palatasında hökümətin necə olacağına təsir imkanı əldə edə bilər.

Digər partiyalar da var - UKIP, Britaniya Müstəqillik Partiyası, bu partiya siyası spektrin sağ cinahındadır, immiqrasiya əleyhinədir, Britaniyanın Aİ-dən çıxmasını istəyir.

Digər bir millətçi partiya – Plaid Cymru, Uels Partiyası siyasi spektrin sol cinahında yer tutur. Sol cinahda yer alan daha bir partiya Yaşıllar partiyasıdır, bu partiyanı hazırda parlamentdə cəmi bir deputat təmsil edir.

Bu partiayalardan neçə deputatın seçilə biləcəyi məlum deyil, məhz buna görə də bu dəfəki seçkilərin nəcə bitəcəyi qeyri-müəyyəndir.

Yalnız iki pariya - Leyboristlər və Mühafizəkarların seçkini təkbaşına udmaq imkanı var, lakin sorğuların nəticələri göstərir ki, buna nail olmaq həmin partiyalara çox çətin olacaq.

Siyasi sövdələşmə

Leyboristlər ikinci olsalar, bu partiya qanunlara birgə səs vermək razılığının əldə edilməsi yolu ilə hakimiyyətə keçmək üçün SNP-dən dəstək xahiş edə bilər.

Lakin bu iki partiya bir sıra məsələlərə fərqli yanaşır - misal üçün Britaniyanın nüvə sisteminə daxil "Trident" komplekslərinə münasibətdə belə fərqli yanaşma mövcuddur.

Bu yolla , partiyası birinci nəticə göstərmədən, Ed Miliband Baş nazir ola bilsə, rəqib Konservatorlar partiyasının lideri David Cameron onun höküməti idarə etməyə səlahiyyəti çatmadığını iddia etməyə əsası olacaq.

Əslində siyasi partiyanın hökümət formalaşdırmağa qadir olduğunu müəyyən edən yeganə amil həmin partiyanın parlamentdə qanunların səsverməyə çıxarıldığı zaman kifayət qədər səs toplması ilə birbaşa bağlıdır.

Yəni Leyboristlər və ya Mühafizəkarlar daha kiçik partiyaların köməyilə ölkəni nəzəri baxımdan, 2010-cu ildə olduğu kimi idarə edə bilərlər.

Bu, Britaniyanın yeni reallığıdır və ola bilsin ki, seçkilərin səhərisi günü partiyalararası məsləhətləşmələrə start verilsin.

Hər halda məsləhətləşmələr və bununla bağlı qeyri-müəyyənlik çox çəkməməlidir - mayın 18-də parlament yeni tərkibdə ilk iclasını keçirməlidir və həmin tarixədək bütün sövdələşmələr rəsmilədirilməlidir.

Amma indidən artıq aydınıdr ki, Britaniyada seçkilərin səhərisi günü kimin Baş nazir yerinə keçəcəyinin bəlli olması artıq keçmişdə qalıb./BBC/

http://conflict.az/