Putin iqtisadi çətinliyə daha nə qədər dözə bilər?

Paylaşılma tarixi: Mar 06, 2015 5:30:11 PM

 Belə görünür ki, sanksiyalar və neftin ucuzlaşması ilə Rusiyaya dəyən ikiqat zərbə ölkəni məhv etmək üzrədir. Qərbin Rusiyaya qarşı qoyduğu sanksiyaların qüvvəyə minməsindən altı ay keçib. Cəza tədbirlərinin tətbiqi bir qədər ləngisə də, xüsusilə neft qiymətlərinin kəskin şəkildə aşağı düşməsi ilə birləşən bu sanksiyaların inanılmaz bir təsir gücünə malik olduğu müşahidə olunub. Ötən yay ABŞ və Avropa rəsmiləri neftin tezliklə çox aşağı qiymətlərlə satılacağını təbii ki, heç cürə bilə bilməzdilər. Geriyə baxanda isə koordinasiya bir qədər müəmmalı görünür. Sanksiyalar elan edilməzdən bir aydan da az bir vaxt əvvəl neft qiymətləri ən yüksək səviyyəyə qalxdı. Noyabr ayına qədər isə neftin ucuzlaşması və daha sərt sansksiyaların tətbiqi Rusiyanın büdcə gəlirində milyardlarla pul itirməsinə və dünyanın ən böyük kapital bazarlarından çıxmasına səbəb oldu. Dekabr ayında dövlət neft şirkəti “Rosneft” Rusiyanın Mərkəzi Bankından kredit almalı oldu. Bu da bir növ ABŞ-ın Federal Ehtiyat Sisteminin “ExxonMobil” şirkətinə kredit verməsinə bənzəyir.

 Son vaxtlar xəbərlərdə çıxan məlumatlara görə, qərb dövlətlərinin Ukrayna iqtisadiyyatını gücləndirməsindən daha çox Rusiya Prezidenti Vladimir Putin zərər verir, ancaq bu, nəyin bahasına başa gəlir? Putinin Ukraynada yaratdığı xaos onun öz ölkəsinin iqtisadiyyatına böyük zərər verib. Sanksiyaların tətbiqi və neftin ucuzlaşması Rusiyada valyutanın dəyərdən düşməsinə və iqtisadiyyatın getdikcə zəifləməsinə səbəb olub. Rusiyanın mərkəzi bankı vəziyyəti idarə etmək məqsədilə rublun dəyərini sabitləşdirmək üçün faiz dərəcələrini qaldırıb, bir ay sonra isə iqtisadi artıma təkan vermək üçün faiz dərəcələrini aşağı salıb. Ancaq bu strategiyaların heç biri işə yaramayıb. İqtisadiyyatı sürətlə zəifləyən Rusiyada rublun dəyəri dollarla nisbətdə demək olar rekord həddə aşağı düşüb.

 Keçən ilin dekabr ayında kəskin inflyasiya qorxusu ilə bahalı malları alıb saxlayan rusiyalıları yəqin ki, hamı xatırlayar. Həmin alıcılar narahat olmaqda haqlı idilər.

 Bu qarışıqlığın nəticəsi Rusiyanın xarici valyuta və qızıl ehtiyatlarının sürətlə azalmasında daha çox nəzərə çarpır. Neft qiymətlərinin yüksək olması və Rusiyanın xam neft hasilatının sürətlə artması ilə on il ərzində Putin müharibə aparmaq üçün olduqca böyük məbləğdə maliyyə vəsaiti yığmış və bu vəsaitlər 2008-ci ildə 600 milyard dollarla ən yüksək səviyyəyə çatmışdı. Rusiyanın Mərkəzi Bankının verdiyi məlumata görə, həmin vaxtdan bu yana bu məbləğ 364 milyard dollara düşüb və ölkə iyul ayından bəri 100 milyard dollar xərcləyib. Maliyyə vəsaiti bu sürətlə azalarsa, Rusiyanın ehtiyatları ilin sonuna qədər 200 milyard dollara çata bilər.

 Bundan başqa, malliyyə böhranından sonra ilk dəfədir ki, Rusiyada pərakəndə satış fəaliyəti aşağı düşür. Şübhəsiz, Rusiya tənəzzülə doğru gedir. Bəs vəziyyət nə qədər pisləşə bilər? Əksər banklar bu il Rusiyada ümumi daxili məhsulun yalnız bir neçə faiz azalacağı proqnozunu verirlər. Dünya Bankının hesablamalarına görə, 2015-ci ildə Rusiyanın iqtisadiyyatında yalnız 1,5 faiz azalma olacaq. Ancaq bu hesablamada neftin orta qiyməti bir barrel üçün 70 dollar götürülür, bu isə beynəlxalq səviyyədə xam neftin hazırkı qiymətindən 10 dollar çoxdur.

 Bəli, bu pessimist proqnozlar iki ay əvvəl verilib. Ancaq ABŞ-ın xam neft hasilatının hələ də yüksək olması, tələbatın isə bütün dünyada aşağı olması ilə görünür ki, neftin qiyməti yaxın gələcəkdə yüksəlməyəcək. Buna görə də, bəzi analitiklər Rusiyanın daha böyük bir iqtisadi fəlakətin astanasında olduğunu düşünməyə başlayırlar. Beynəlxalq İqtisadiyyat üzrə Peterson İnstitutunun baş elmi işçisi Anders Aslund 2015-ci ildə Rusiya iqtisadiyyatında 10 faiz azalma ola biləcəyini düşünür. Bu, ölkənin 1998-ci ildə borc öhdəliklərini yerinə yetirməməsindən sonra ən böyük illik azalma ola bilər.

 Bəs Rusiya müharibənin viran qoyduğu, sənaye regionu olan Şərqi Ukraynanın ilhaq edilməsi hüququ üçünmü bütün bu əziyyəti çəkir? Qərb dövlətləri belə düşünürlər ki, Putin bunun üçün inanılmaz dərəcədə ağılsız bir “fədakarlıq” edir. Ancaq bu böhran bir şeyi sübut edib ki, qərb dəyərləri və düşüncəsinin Kremlin qərar qəbuletmə prosesinə əks etdirilməsi faydasızdır. Putin hakimiyyətdə olduğu uzun müddət ərzində ölkəsi üçün görünməmiş miqyasda iqtisadi artım və stabillik təmin edib. 1999-cu ildən bu yana Rusiyada yoxsulluq səviyyəsi 25 faizdən 11 faizə düşüb, adambaşına düşən ÜDM isə iki dəfədən çox artıb. Bütün bunları 1990-cı illərdə hökm sürən iqtisadi və siyasi xaosla müqayisə etsək, Putinin Rusiyada niyə görə bu qədər sevildiyini anlamaq çətin olmaz.

 Putin 15 illik firavanlığın ona Ukraynaya davam edən hücumlarının ölkədə dəstəklənəcək qədər etimad qazandırdığını düşünür. Bəzi etirazlar olsa da, onun etirazçılar və müstəqil mətbuata qarşı sərt tədbirləri ən azı bir müddət üçün kifayət etməlidir.

 Müxalifət lideri Boris Nemstovun qətlə yetirilməsinin Putinin ölkədəki nüfuzuna necə təsir göstərəcəyini söyləmək hələ çox tezdir. Nemstov Putini ən sərt tənqid edənlərdən biri idi və məlumatlara görə, Rusiyanın Ukraynadakı münaqişədə birbaşa əli olduğu ilə bağlı sübutlar toplayırdı. Nemstov tərəfindən təşkil olunan etiraz aksiyası bazar günü onun xatirəsinə keçirilən dinc yürüşə çevrildi.

 Putinin təsir gücü hər gün rusiyalıların ötən 15 il ərzində öyrəşdikləri həyat tərzini dəyişməyə məcbur olmaları ilə əsl sınaqdan keçəcək. İkirəqəmli inflyasiya nəticəsində əmək haqlarının düşməsi və sərvətlərinin uçub getməsi qarşısında Rusiya vətəndaşlarının səbrini müşahidə etmək maraqlı olacaq. Belə olduğu halda, Putinin hakimiyyət mənbəyi hesab etdiyi həmin firavanlıq illəri sonda onun məhvinə gətirib çıxara bilər. Rusiya vətəndaşları həqiqətən də Şərqi Avropanın kiçik bir hissəsini ələ keçirmək üçün əllərindəki hər şeydən keçməyə hazırdırlarmı?

 Ancaq Putin Ukraynadakı üsyançılara silah göndərilməsini dayandırıb Krımı geri versə və maliyyə böhranları ləğv edilsə belə, Rusiya iqtisadiyyatının əsasına zərbə vuran daha böyük bir problemlə - neftin ucuzlaşması ilə mübarizə aparmalıdır. Rusiya dünyanın ən böyük xam neft istehsalçısı olaraq qalsa da, son qərar məhz Texas və Şimali Dakotadakı neft istehsalçılarının əlindədir. Onlar da hələ istehsalı azaltmayıblar.

http://4npress.com/