Paylaşılma tarixi: Jan 28, 2015 10:45:22 AM
Mehman Əliyev: ““Turan”ın bağlanmasına psixoloji cəhətdən hazıram”
Ondan götürdüyüm müsahibələrin sayını itirmişəm. Qəzetlər bağlananda, jurnalistlər tutulanda, rəhbərlik etdiyi agentliyin durumu pisləşəndə... Hətta və hətta qəzetimizin “Mətbəxdə” rubrikasında. Sonuncuda “Turan” agentliyinin rəhbəri öz işçiləri üçün necə yemək bişirməsindən danışmışdı, yadımdadır. Mehman Əliyev və unudulmaz “Turan” əfsanəsi. Son illərdə rəsmən küncə sıxışdırılan, amma hər zaman optimizmi ilə fərqlənən Mehman bəylə söhbətimiz agentliyin yeni ofisində baş tutdu. Yeni, amma daha kiçik və daha az heyəti içərisinə alan ofisdə...
Bu dəfə xüsusi bir bəhanə olmasa da, mediadan, agentliyin bu günündən, sabahından danışdıq. “Gül dükanını tap, ordan sola dön, həyətə gir, burulma pilləkənlə yuxarı qalx” – ofislərini belə təsvir edir... “Turan”a gedən yollar bir qədər keşməkeşli olsa da, orda yaşananlar daha əzablıdır... Hər halda, Mehman Əliyev belə deyir.
- Mehman bəy, “Turan” agentliyi niyə köçüb öz köhnə ofisindən?
- Həmişə ayağını yorğanına görə uzatmalısan. Biz kommersiya strukturuyuq. Başqalarından fərqli olaraq bizi heç kim maliyyələşdirmir. Ona görə də nə qazanırıqsa, ona uyğun da hərəkət etməliyik. Bizim köçməyimizin səbəbi ilk növbədə iqtisadi səbəblərdir.
- İkincisi də... heyətiniz kiçilib. Niyə?
- Guya siz bilmirsiz niyə? Son 15 ildə ölkədə nə baş verdiyini bilmirsiz? Bu heyət də birdən-birə kiçilməyib ki. Yavaş-yavaş azalıb. O proses 2003-dən, İlham Əliyev hakimiyyətə gələndən sonra başlayıb. Medianın problemləri artıb. Bütün redaksiyalarda necə, bizdə də elə. Sadəcə biz başqa redaksiyalardan fərqli olaraq bəlkə bazarda iqtisadi cəhətdən daha uğurlu qalırdıq. Tək-tük qəzet vardı ki, iqtisadi baxımdan özünü saxlaya bilirdi. Əksəriyyəti çox tez çökdülər, bağlandılar, ya da hakimiyyətin tərəfinə keçdilər. Mən köşklərdə araşdırma apardım son olaraq. Həmin araşdırmaya görə, köşklərə 20 adda qəzet verirlər. Soruşuram ki, ayda nə qədər satırsan? Deyir 150 manatlıq. İndi bu 150 manatı qəzetlər arasında bölün, onda görəcəksiz ki, hər qəzetə nə qədər pul düşür. Bəs onlar nəyin hesabına dolanırlar, yaşayırlar?
“Mənim məsələm 2014-cü ilin avqustunda “yuxarı”da müzakirə olunub və...”
- Qəzetlərin sayt versiyası da var axı. Orda da reklamlar...
- Reklamlardan o qədər pul gəlmir axı. Ola bilər e, bir qəzeti iki nəfər buraxır, hər şey ola bilər. Bu, artıq normal KİV, keyfiyyət, fəaliyyət deyil axı. Ümumiyyətlə, heç nə deyil.
- Siz heyəti kiçiltdiniz, ona uyğun olaraq məkanı da kiçiltdiniz...
- Mən heyəti öz istəyimlə kiçiltmədim. Özləri gedirlər, daha yaxşı maaşa, təklifə uyğun olaraq gedirlər. Elə əməkdaşlarımız olub ki, indi başqa agentliklərdə, onlayn portallarda, qəzetlərdə işləyirlər.
- Bəs kimlər qala bilir, duruş gətirə bilir “Turan”da?
- “Turan”ın köhnə işçiləri...
- Onlar da etibar, sədaqət prinsiplərinə görə qalırlar?
- Ona görə demirəm, amma onlara belə şəraitdə işləmək daha komfortludur. Artıq yaşlıdılar, uşaqları da işləyir, evdə qazananları da var. Bəziləri isə başqa yerlərdə də çalışır, qazanır. Məsələn, Tapdıq Fərhadoğlu “Amerikanın səsi”ndə çalışır. Onlar “Turan”da qalmaqla həm də azad fikirlərini bildirmək məqsədi daşıyırlar. Cavanlar daha çox gedir. Onlara daha çox pul lazımdır, ailə yaradırlar, uşaq böyüdürlər. Özləri də gedəndə deyirlər ki, Mehman, mən getmək istəməzdim, amma şərtlər məcbur edir.
- Gedənləri saxlamaq üçün heç nə təklif etmirsiz?
- Məndə nə var ki, nə təklif edim? Əsas maliyyə məsələsidir, o da məndə yoxdu. Gedənləri anlayıram. Son zamanlar mən heç kimi işə götürmürəm. Çünki zamanında gəncləri işə götürüb, onları öz proqramıma uyğun yetişdirmişəm. 2 ay yetişdirirsən, sonra da gedir başqa yerə. Bu, mənim nəyimə lazımdır ki, yetişdirdiyim kadrdan başqası bəhrələnsin? Yaşlı nəsildən olan istedadlı jurnalistlər var ki, bizimlə işləmək istəyirlər. Amma bizim onlara verəcək vəsaitimiz yoxdur. Biz vəziyyətə uyğunlaşırıq. Vəziyyətə görə heyətin sayını da azaldırıq.
- Qorxmursuz ki, belə azala-azala “Turan” tamam sıradan çıxsın?
- Niyə qorxmalıyam? Çıxanda da çıxacam da sıradan. Amma əqidə məsələsi var. Mən gedəndə kişi kimi gedəcəm. Vaxtilə dövlət agentliyində - “Azərinform”da işləmişəm. Mən ordan 1990-cı ilin 20 yanvarında etiraz olaraq çıxdım. Rəhmətlik Şərifov vardı, bizim direktor. O, məni buraxmırdı. Deyirdi ki, sən yorulmusan. Hətta məni məzuniyyətə buraxdı. Mənsə oturmadım, Kabardin Balkara getdim, camaata Bakıda nə baş verdiyini anlatdıq. Qayıdanda da mən getmək istədiyimi bildirdim. Şərifov mənə dedi ki, istənilən vəzifəni sənə verək, getmə. Amma mən hər şeyi ona görə qoyub getdim ki, ölkədə müstəqil mətbuat vasitəsi olsun. Mən bu ideyaya axıra qədər sadiqəm, belə də gedəcəm. Mənim bu biznesdə kiminləsə alver etməyi, kiməsə işləməyi qəbul etmirəm.
- Bayaq dediniz vəziyyət 2003-cü ildən bu yana pisdir. O vaxtdan indiyə qədər neçə belə təklif gəlib qapınıza?
- Çox. Amma mənim prinsipim var- KİV müstəqil olmalıdır. Mən kiməsə işləyirəmsə, o adam deyəcək ki, sən filan şeyi yaz, filan şeyi yazma, ya da belə yaz. İndiki Azərbaycanda başlayan böhran o siyasətin səhv məqamlarıdır. Mən niyə o pula görə həmin problemin yaranmasında iştirak etməliyəm? Əgər mən təkcə özümü düşünsəydim, problem deyil onu eləmək. Mən daha qlobal düşünürəm axı.
- Mehman bəy, “Turan”a görə sizə nələr təklif olunub?
- Sonuncu dəfə, 2013-cü ildə KİV-in İnkişafına Dövlət Dəstəyi Fondunun İdarə Heyəti formalaşırdı. Onda mənə dedilər ki, gəl, İdarə Heyətinin üzvü ol, biznesin üçün yaşıl işıq, ev, hər şey veriləcək sənə...
“Dedilər ki, gəl KİV DDF-nin İdarə Heyətinin üzvü ol, biznesin üçün yaşıl işıq, ev, hər şey veriləcək sənə...”
- Ev konkret sizin özünüzə təklif olundu, ya jurnalistlərin binasından əməkdaşlarınıza?
- Konkret özümə. Jurnalistlərin binası tikiləndə mənə ordan əməkdaşlarıma verilməsi üçün 3 mənzil təklif olundu. Mən bu barədə həmin vaxt sizin qəzetin redaksiyasında keçirilən debatda da öz fikrimi demişdim ki, jurnalistə ev vermək əvəzinə, ona həmin evi alması üçün şərait yaradılmalı, media azad olmalıdır. Əks halda bu ev rüşvətdir.
- Bayaq haqqında danışdığınız “yaşıl işıq” təklifini sizə kim verdi?
- Ad çəkməyin nə mənası var? Mən cürbəcür instansiyalardan danışıram.
- Bu sövdələşmə cəhdi davamlı təkrarlanır?
- Bəli, son dəfə 2014-cü ilin dekabrında oldu. Şərtlər ondan daha yaxşıdır. Daha demək istəmirəm nə idi, necə idi... (gülür)
- Narahat deyilsiz ki, məsələn, bu cür təkliflərdən sonra tamamən fəaliyyətinizi dayandırma həddinə çatdırsınlar? Azadlıq Radiosunun başına gələnləri gördünüz...
- Bizimlə bağlı durum odur ki, bizi artıq sıxışdırıblar.
- Davamından nigaran deyilsiz?
- Davamı deyəndə ki... Mən söhbət zamanı da demişəm ki, bağlanmağa, getməyə psixoloji olaraq hazıram. Çünki özümü uduzmuş yox, qalib sayıram. Məni sındıra, əzə bilmədilər. Çətin də olsa... Ona görə də getməyə hazıram. Alınmırsa, alınmır da. Mənim özümün kiminsə rəhbərliyi altında işləməyim başqa məsələdir. Onda artıq mən Mehman Əliyev deyiləm, mən özümü itirmiş olacam. Mən bu yolu getmişəm, dəhşətli itkilər vermişəm. Bizdə olan bilik, imkanlar çoxunda olmayıb. Bizdə bu imkanlar olanda o biriləri heç yox idi. İndi isə bizim əl-qolumuzu bağlayıblar. Bu, bilirsiniz nəyə bənzəyir? Sizi suya qayıqla buraxırlar və siz gedirsiz. Mənim isə əl-qolumu bağlayıblar və deyirlər ki, sən də onunla birgə üz. Biz yerimizdə dayanmışıq və görürük ki, necə yanımızdan gəlib keçirlər. Çemodanlarla-filan. Mən baxıram ki, pul buraxılan KİV-lərin iş prinsipi, ortaya qoyulan iş o pula adekvat deyil. Çünki rəhbərlik edən adamların biliyi ora qədərdir. Onlar rəhbərliyə gəliblər və “Turan”ın modelini köçürüblər. Əslində bu model 90-cı illərdə işləyirdi.
- Qəzetlərdə, saytlarda, portallarda artıq sizin agentliyə istinad yoxdur. Bu, bir agentlik rəhbəri olaraq sizə pis təsir etmir?
“Bəsdir də.. Bu xəbərdir? Tapbatap, dambadurum... Filan yerdə avtomobil toqquşdu, filan qədər adam öldü. Bu xəbərdir? Kimə lazımdır? Bu, kənd qəzetinin xəbəridir ki, Mamed avtomobil qəzasında öldü...”
- Birincisi, 2006-cı ildən bu süni atmosfer yaradılıb. Maliyyələşdirdikləri qəzet və saytlara tapşırıq veriblər ki, “Turan”a istinad etməyin. Bu tapşırıq Prezident Aparatından var idi. Bizdən imtina etməyə, istinad etməməyə başladılar. Digər tərəfdən, indi hər qəzetin öz yanaşması, maraqları var. Onlar heç “Turan”ın xəbərini verə də bilməzlər.
- Axı “Turan”ın bülletenlərində də eksklüziv, “partlayan”, “bomba” xarakterli xəbərlər olmur. Vaz keçilməsi mümkün olmayan yazılarınız gözə dəymir axı.
- Mən qəzetləri oxumuram deyə bilmirəm ki, orda dediyiniz kimi, bomba xəbərlər varmı. Məni başa düşün e. Mən o “partlayan” təbəqəyə işləmirəm. Ordan-burdan maliyyələşən media orqanları onları maliyyələşdirənlərə göstərmək istəyirlər ki, bax, bizi bu qədər oxuyan var. Ona görə də bomba partladırsız, camaatı cəlb edirsiz. Mənimsə abunəçilərim var və onlara bomba lazım deyil. Mamed Əhmədə nə dedi-filan... istəmirlər bunları.
- Barı o abunəçilər qalırmı?
- Əlbəttə. Biz nəyin hesabına yaşayırıq bəs? Onlar başqa media orqanlarından imtina edirlər, amma bizdən yox. Çünki onlara dəqiq şərh lazımdır. Hamı hadisəni yazır, amma onlar şərhi “Turan”dan gözləyirlər. Açırsan o saytları. Hərəsi say doldurmaq üçün lazımsız xəbərləri basıb doldurublar: cəbhədə atdılar, susduruldu, atdılar, susduruldu... Bəsdir də.. Bu xəbərdir? Tapbatap, dambadurum... Elə danışırlar, elə bil ki, Antarktidaya gedib çıxmışıq. Mən hadisə olanda bunun şərhini verirəm. Ya da filan yerdə avtomobil toqquşdu, filan qədər adam öldü. Bu xəbərdir? Kimə lazımdır? Bu, kənd qəzetinin xəbəridir ki, Mamed avtomobil qəzasında öldü, onun yaxınları, qohumları bundan xəbər tutsun. Mənə daha çox yol qəzaları ilə bağlı statistika və bunun səbəbləri ilə bağlı yazı informasiya lazımlıdır. Yoxsa ki, hamı yarışa girib, bir-birinin bəhsinə xəbər verir, amma içində heç nə yox. “Zəng vurduq, dəqiqləşdirə bilmədik” - xəbərin də altına bunu yazırlar, qurtarıb gedir.
Mətbuat xidmətlərinin rəhbərləri 2006-cı ildən etibarən bizə də danışmırlar. Onlardan bəziləri etiraf ediblər ki, bununla bağlı onlara konkret tapşırıq gəlib ki, “Turan”a danışmayın, APA-ya, “Trend”ə-filan danışın. Onlar üçün eksklüziv bir vəziyyət yaranıb. Dövlət tədbirlərinə baxın, bizi heç vaxt ora dəvət etmirlər. Tam blokada şəraiti. Burda çap eləmə, tədbirə dəvət eləmə, bülleteni alma... Biz bunları başa düşürük.
- Sizin dözüm limitiniz hara qədərdir?
“Mətbuat xidməti rəhbərləri etiraf edirlər ki, onlara ““Turan”a danışmayın, APA-ya, “Trend”ə-filan danışın” deyə tapşırıq gəlib”
- Nə limit? Hara qədər işləyə bilirəmsə, işləyəcəm. İşləyə bilməyəndə isə çıxıb gedəcəm. Mən ancaq maliyyəyə görə dayana bilərəm. Belə işləməkdənsə çoxdan gedərdim. İnkişaf yoxdur çünki. Uzaqbaşı mübarizənin içində özün təkmilləşirsən, inkişaf edirsən. Gördüyün işdə isə inkişaf yoxdur.
- Amma mediadan getsəniz, görə biləcəyiniz bir iş var?
- Niyə yoxdur? Mən mediadan qabaq nə qədər işlərdə işləmişəm. O qədər biznes ideyalarım var ki. Mediadan getsəm, bizneslə məşğul olaram. Yaxşı da biznesmen olaram.
- Son dövrlər kütləvi həbslər olanda sizin də adınız tez-tez hallanmağa başladı. “Növbədə Mehman Əliyevdir” deyib, hətta hədəfə də çıxardılar sizi.
- Özümə deyiblər ki, mənim məsələm “yuxarı”da müzakirə olunub. 2014-cü ilin avqustunda.
- Və... nəticə?
- Nəticə odur ki, hələlik tutulmamışam. Faktı deyirəm ki, müzakirə olub, sadəcə əsas tapa bilməyiblər. Əsaslandırmaq lazımdır. O mənada yekdil əsaslar olmayıb.
- Həm də siz çox ehtiyatsız deyilsiz axı. Hər zaman bəlli sərhədlər çərçivəsində danışmısız, addımlar atmısız...
- Mən heç vaxt heç kimi təhqir etməmişəm. Nə məndən aşağını, nə də yuxarını. Mən jurnalistika prinsiplərinə sadiqəm. Tənqid nə qədər lazımdır, edirəm, amma təhqir olmaz. Mən bu hakimiyyətə opponentəm, amma siyasi ambisiyalarım yoxdur. Onlar da bunu başa düşürlər.
- Amma kluarlarda dolaşan söhbətlərdə isə deyilir ki, Mehman Əliyevin hətta hakimiyyətlə də yaxşı münasibətləri var. Hətta və hətta AXCP ilə hakimiyyət arasındakı danışıqlarda siz vasitəçi olmusuz.
“Mediadan getsəm, yaxşı biznesmen olaram”
- Başa düşürəm nə demək istədiyinizi. Bizim işlə bağlı yaxşı münasibətimiz ola bilməz. Çünki bayaq mənə yaradılan əngəlləri sadaladım. Mənim bura gəlib düşməyim hakimiyyətin yaxşı münasibətinin nəticəsidi? O başqa məsələ ki, söz sahibi kimi məni tanıyırlar. Mənim üçün prinsip və həqiqət hər şeydən üstündür, bunu anlayırlar. Ona görə də sizin dediyiniz vasitəçilik məsələsi olubsa, bu, onunla bağlıdır ki, bəli, Mehman Əliyev orda olsa, sabah o sözünü dəyişməyəcək. Yəni, o biri tərəf sözünü dəyişə bilər, amma Mehman Əliyev yox. Ona görə də onun orbitr kimi iştirakı vacibdir deyə düşünüblər.
- Orbitr olmusuz?
- Cəhd oldu, amma sonra davamı gəlmədi. 2012-ci ildə dialoq məsələsi yadınızdadır? O vaxt hakimiyyət dialoqa hazırlaşırdı, ancaq dialoqu aparmadı. Ona görə də xidmətlərimə, vasitəçiliyimə ehtiyac qalmadı. Mənimlə söhbət oldu, amma sonradan dialoq aparılması məsələsi gündəlikdən çıxdı. İndi yenidən proses başlayır. Amma mənim vasitəçiliyimdən istifadə olunmur. Müəyyən zamanlar olub ki, bəzi məsələlərlə bağlı görüşüb danışmışam, söz çatdırmışam, demişəm. Ondan o yanı olmayıb. Məndən kimsə nəsə istəyirsə, təklif edirsə, bu, ölkə üçün lazımdır, buna gedirəm. Mənim bunda başqa maraqlarım yoxdur.
- Amma Mehman Əliyev bir il əvvəlki radikallığı göstərmir. Həbslərmi qorxudub sizi, yoxsa prosesmi səngiyib?
“Müəyyən zamanlarda məndən orbitrlik, vasitəçilik etməmi istəyiblər”
- Mən hər zaman proseslərin içində olmuşam. Proses gərgin olubsa, mən də gərgin olmuşam. Gərgin olmayıbsa, mən də elə görünməmişəm. İndiki vəziyyətə baxanda siz siyasi mühiti götürün. Nəsə baş verirmi ki, mən də nəsə deyim? Mən başqalarının yerinə qışqırmalıyam? Onsuz da sözümü deyirəm. Yazıram, pozuram, danışıram... Son vaxtlar deyirlər ki, sən optimist danışırsan. Mən hər zaman optimist olmuşam. Mənim optimizmim yenidir bəyəm? Avqustda həbslər olanda mən deyirdim ki, müvəqqətidir, dəyişəcək. İlin sonunda başladılar məndən soruşmağa ki, bəs siz demişdiz ki, düzələcək. Həqiqətən də bəzi olaylar oldu, partiyalarla bağlı qrup yaradıldı, Ramiz Mehdiyev çıxış elədi. Mən demişəm məndən müsahibə alın? İndi də deyirəm ki, ona doğru gedir. Mən dedim ki, Nazirlər Kabinetinin iclasında İlham Əliyev nəsə açıqlayacaq. Doğrudur, mən daha geniş görürdüm. Amma konkret dedi ki, sınaq ilidir bizim üçün. Bu sözün arxasında böyük şey dayanır – kompromislər, danışıqlar, dəyişikliklər... olacaq. Hələ proses ilkin başlayıb.
- İndi də optimistsiniz, belə başa düşdüm... Optimizminiz sizə nə deyir? Bundan sonra nələr ola bilər?
- Azərbaycan idarə olunan demokratiya sisteminə qədəm qoyur. Bu il Azərbaycanda azad seçkilər olmayacaq, amma sövdələşmə seçkilər olacaq. Fraksiya-filan yaratmaq. Siyasi məhbusların buraxılmasını, təxminən may aynda yeni siyasi kursun elan olunmasını gözləyirəm. Keçid demokratiyanın başlanmasını görürəm ki, bu da 2018-ə qədər davam edəcək. Bunu da deyəndə amerikalılarla, xaricilərlə, burdakılarla danışıqlara, vəziyyətə baxıb, əsaslanıb deyirəm.
- Bu optimizmin fonunda “Turan” üçün nə görünür? “Turan” əfsanəsi davam edəcək?
- “Turan” elə bil bir formadır, qabdır. Sən o qabın içindən çıxıb başqa qaba girirsən. Amma ruh qalır, o, davam eləyir. Yaşamaq, işləmək və sair. Prinsipial olan o deyil. “Turan” yarandığı gündən müstəqildir və axıra qədər də belə qalmalıdır, ölməlidir. Onun başqa formata keçməsi yaşaması yox, ölümüdür. Belə getməsi isə əbədilikdir. Ona görə də heç kim bitməsini gözləməsin, əfsanə olaraq qalsın...
Musavat.com Sevinc TELMANQIZI