Rusiya haqqında hərbi analiz nüvə təhlükəsinin olduğunu göstərir

Paylaşılma tarixi: Mar 12, 2015 4:40:6 PM

 Özümüzü Rusiya Prezidenti Vladimir Putinin yerinə qoyub dünyanı onun və Rusiyanın gördüyü kimi görmək çox çətin olsa da, bildiyimiz şeylər də var. Birincisi odur ki, Rusiya həmişə özünə qarşı təhlükələr olduğunu düşünüb, Sovet İttifaqının dağılmasından və NATO-nun sonradan genişlənməsindən bəri isə qərb ölkələri bu vəziyyəti daha da kəskinləşdirib. Bunu göstərmək üçün qlobusa baxmaq kifayətdir. Moskvanı mərkəzə qoysaq və kompasa nəzər salsaq, şimalda ABŞ-ın, şərqə doğru Çinin, cənuba doğru İranın, qərbə doğru isə Avropa, Avropa İttifaqı və NATO-nun olduğunu görərik. İkincisi, ötən 20 il ərzində Rusiya fiziki və konseptual baxımdan kiçilib. Bir zəif yeri olan SSRİ çox güclü bir qüvvə olub. Sovet İttifaqı bütün dünyanı təsirə salıb çətin əldə edilən, ancaq çox vaxt stabil olan sülhün saxlanılmasına cəlb edə bilib. İttifaqın zəif yeri iqtisadiyyatı idi; NATO Soyuq Müharibədə mahiyyət etibarilə, iqtisadi cəhətdən qələbə qazandı. Qərb hərbi texnologiyaları az, lakin yaxşı təlim keçmiş, əlverişli iqtisadiyyatla maliyyələşdirilən heyətlə təmin etməklə Sovet İttifaqına qalib gəldi.

 Sovet İttifaqının dağılması ilə ittifaqa daxil olan bir sıra respublikalar qismən Rusiya və onu əhatə edən təhlükələr arasında qoruyucu rol oynadı. Bu respublikalar dənizə çıxışı da təmin edirdilər. Rusiyaya rəğbət bəsləyən bir müşahidəçi ölkənin etibar etdiyi, son zamanlarda yalnız arktik yay aylarında istifadə edilməsi mümkün olmuş limanların şimal sahilində olduğunu qeyd edə bilər. Buzların çəkilməsi ilə belə Şimal dənizi nə Sakit okean, nə də Atlantik okeana etibarlı marşrut olmadığına görə, strateji cəhətdən də qənaətbəxş deyil. Kalininqrad şəhərinin Köniqsberq olaraq köklü alman keçmişi olduğuna görə, Rusiyanın bu şəhərin uzunmüddətli stabilliyi üçün narahat olması lazım gəlsə də, Baltikyanı ölkələrdə Sankt-Peterburq və Kalininqrad əlverişli mövqedədir. Bu stabillik Avropanı da narahat etməlidir: Kalininqradın təhlükəsizliyi təmin olunduğu müddətdə Baltikyanı bölgənin digər liman və ölkələri üçün təhlükə də azalır. Şərqə doğru isə Vladivostok Sakit okeana çıxışı təmin edir, lakin bu şəhər XX əsrin əvvəlində Yaponiya və ABŞ, Soyuq Müharibə ərzində isə təkcə ABŞ tərəfindən dəfələrlə təhlükələrlə üzləşib və işğal edilib.

 Aralıq dənizində saxlanılırdı, elə bu Suriyanın Tartus limanına Rusiyanın marağını izah edir. Bu liman əsl faktor və qruplaşmalar haqqında lazımi qədər düşünməmiş və əslində ən başdan Suriya Prezidenti Bəşər əl-Əsədin tərəfində olmuş Rusiyanın daha da qarışıdırdığı vətəndaş müharibəsi nəticəsində artıq istifadə olunmur.

 1991-ci ildə Ukrayna Sovet İttifaqından çıxdıqdan sonra Krım yarımadası strateji bir problemə və ehtiyat planının əsas mövzusuna çevrildi: hərbi liman və digər hərbi bazalara çıxış əldə edilməli idi. Ukrayna üçün bunun hansı yolla həll edilməsi Rusiya üçün sadəcə ticarətin və ya bufer dövlətin yox, eyni zamanda okeana çıxışın itirilməsi məsələsidir.

 Vəziyyətin belə olduğu halda, Qərb Putinin problemini başa düşmək üçün Ukraynada əslində nə baş verdiyi haqqında diqqətli şəkildə düşünməlidir. Ola bilsin ki, Rusiya qərar qəbul etmə prosesinə və riskə girmək meylinə təsir göstərəcək qədər okeana çıxış əldə etmək istəyir.

 Bəs sonra? Düşmənlər tərəfindən əhatələndiyinə inanmağı üstün tutan Rusiya bir məsələ, okeana sərbəst çıxış və təhlükəsizliyi təmin edilmiş quru sərhədlərinin olmasını təbii hüququ olduğunu hesab edən və bu hüquqdan məhrum edilmiş Rusiya isə başqa bir məsələdir. Qərb artıq birinciyə öyrəşib. Ancaq eyni zamanda lüzumsuz fəaliyyətin yaxşı nəticələnmədiyini də görüb. Bəzən daha yaxşı nəticələr almaq məqsədilə doğru səbəblər üçün yanlış bir şey etmək lazım gəlir. Buradakı yanlış şey Ukraynanın yarımadanı və quru dəhlizini Rusiyaya təhvil verməyə razı salınmasıdır. Bunun əvəzinin Aİ bazarlarına çıxışla ödənilməsi ehtimalı var, NATO-a üzvlükdən isə söhbət gedə bilməz.

Niyə görə Qərb, xüsusilə də Ukrayna bunu etsin? Çünki Rusiyanın vəziyyəti üç səbəbdən pisdir. Birincisi və ən önəmlisi ölkənin fəaliyyəti üçün tələb olunan səviyyədən aşağı düşmüş neftin qiymətidir. İkinci səbəb odur ki, Rusiyanın siyasi sisteminin uzun müddət davam gətirəcəyi gözlənilmir. Yalnız Şimal Koreya və Səudiyyə Ərəbistanı Rusiyanı siyasi cənnət hesab edə bilər. Bir çox rusiyalılar iqtisadi cəhətdən zəruri vasitələri olsaydı, liberal demokratiya şəraitində yaşamağı seçərdilər. Üçüncü və ən aşkar səbəb isə odur ki, əhalinin getdikcə azalacağı ehtimalı var, belə ki, doğum əmsalı nəsilvermə əmsalından olduqca aşağıdır, etnik əhali arasında isə gözlənilən ömür müddəti aşağı düşməkdədir. Hazırki proqnozlara görə, 2050-ci ildə Rusiyanın əhalisi 50 il ərzində 16-19 faiz azalmaqla 118 milyon olacaq.

 Hazırda Putinin üstünlüyü saxladığı görünür, çünki o, vaxtı məhdud olan və ya vaxtı bitmiş, strategiya yox, taktika mütəxəssisi olan digər liderlərdən daha uzaqgörəndir. Qərb uzun bir oyun oynamağı seçməklə üstünlüyü yenidən ələ ala bilər: Rusiyanın hazırkı təşkili ilə öz vaxtı məhduddur. Ancaq Qərbdə siyasət və liderliyin fərdiləşdirilməsi qısa müddətin gətirdiyi taktiki fəaliyyətə səbəb olub – o qədər qısa ki, Britaniyanın baş naziri Devid Kemeron 60 gün içində yenidən seçki keçirilməsi vəzifəsi ilə üz-üzədir. Bəlkə də, düzgün dövlətçilik ayrı-ayrı şəxslərdənsə, rəqibdən daha uzaqgörən olmağı bacaran güclü və davamlı müəssisələr olmasını tələb edir.

 Alternativ yanaşma davam edən qeyri-müəyyənliyin çətinliyinin aradan qaldırılmasının öyrənilməsidir. Hava hücumları şəkillər və qəzet başlıqları üçün sərfəli olsa da, çox vaxt baha başa gələn problemlər yaradır. Soyuq Müharibə dövründə yaxın görüşlər üçün yaxşı hazırlanmış protokollar mövcud olub və bu protokollar əksərən işə yarayıb. Ancaq bunlar üçün əməliyyatlar vasitəsilə rəqiblərlə tanışlıq və onların təkcə imkan və məhdudiyyətləri yox, eyni zamanda metodları haqqında da təsəvvür əldə edən, təcrübədən çıxmış və yaxşı təchiz olunmuş hərbi xidmətlər tələb olunurdu.

 Bəs bu, NATO-nun Ukrayna qədər müdafiəsiz olduqları hesab olunan Baltikyanı ölkələr arasındakı üzvləri üçün nə deməkdir? İlk növbədə, Sankt-Peterburq və Kalininqrad Baltik dənizinə çıxış təmin edir, ona görə də, Rusiya üzərində başqa bir liman tapmaq üçün təzyiq yoxdur. Putin niyə Baltikyanı ölkələrdən birinə qarşı əməliyyatla NATO-nun əzmini sınasın? Ukraynadakı rusiyalıların qorunması müdaxilənin əsl səbəbinin gizlədilməsi, Krımda donanma və hərbi bazaların təmin edilməsi üçün istifadə olunan bir yalan idi.

 Bəs nüvə silahlarından istifadə etməzdən əvvəl hədələrin azalması ilə gələn gizli təhlükələr? Soyuq Müharibə veteranlarının əksəriyyəti ötəri də olsa, Herman Kan və onun nəzəriyyəsi ilə tanış idi. O, nərdivan üzərində müharibə istiqamətindəki irəliləyişi nəticələrin istiqaməti müəyyənləşdirdiyi, düşünülmüş ardıcıl seçimlər olaraq təsvir edirdi. Uaytholda (Whitehall) qərar qəbul etmədən tutmuş silahların çatdırılmasına və bioloji, kimyəvi və ya nüvə silahlarının viran etdiyi bir şəraitdə fəaliyyət göstərilməsinə qədər bütün səviyyələrdə çalışdıq. Sonda isə nüvə silahı ilə hədələmə strategiyasının təcrübəli və ağıllı mütəxəssislərin görə biləcəyi bir iş olduğu qənaətinə gəldik; bunun üçün yüksək səviyyəli məlumatlılıq lazım idi. Hazırkı risk açıq-aşkar görünür: Qərb paytaxtlarında həddən artıq təcrübəsiz taktika mütəxəssislərinin iqtidara gəlməsi və stragetiya mütəxəssislərinin olmaması.

 Son olaraq, Qərb Ukraynada nə etməlidir? Hərbi vasitə və təlimçilərin təmin edilməsi ilə dolayı müharibə başladılması heç də düzgün seçilmiş strategiya olmaz. Sülhün qorunması üçün BMT ilə Ukrayna və Rusiyanı danışıqlara gətirmək üçün daha yaxşı üsul müvafiq, güclü iqtisadi strategiyalardan istifadə olunmasıdır.

 Bu ilin əvvəlində Birləşmiş Krallıq tarixin ən dahi ingilisi hesab olunan Uinston Çörçilin 50-ci ölüm ildönümünü qeyd etdi. O, yeni çarla başa çıxmaq üçün strategiyadan istifadə edərdi.

 Putini Qərb ölkələrindən təcrid etmək xaosa səbəb olar. Nəticə etibarilə, Qərbdən çox islam hərbi qruplaşması ilə daha böyük problemləri olan Rusiya İran və Suriyanı qərbdən daha yaxşı tanıyır, Çinlə isə tamam başqa şəkildə münasibət qurur. Bütün tərəflər üçün daha böyük və qarşısı alına biləcək bir münaqişəyə girməkdənsə, necə olur olsun, sülh əldə etmək daha önəmlidir.Bu da bizi cənuba, Qara dənizə və Rusiyanın Krım yarımadasındakı limanlarına gətirir. Dardanel boğazına görə Aralıq dənizinə cənubdan çıxış həmişə problemli olub, bu da Rusiyanı Aralıq dənizində hücumlar edə biləcəyi dayanacaqlar tapmağa vadar edib. Soyuq Müharibə dövründə Rusiyanın donanmaları Şərqi

http://4npress.com/